NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
208 - (630) حدثنا
إسحاق بن
إبراهيم
الحنظلي.
أخبرنا يحيى
بن آدم. حدثنا
الفضيل بن
مرزوق عن شقيق
بن عقبة، عن
البراء بن
عازب؛ قال:
نزلت
هذه الآية:
{حافظوا على
الصلوات
وصلاة العصر}.
فقرأناها ما
شاء الله. ثم
نسخها الله.
فنزلت:
{حافظوا على
الصلوات والصلاة
الوسطى}. فقال
رجل كان جالسا
عند شقيق له:
هي إذن صلاة
العصر. فقال
البراء: قد
أخبرتك كيف
نزلت. وكيف
نسخها الله.
والله أعلم.
قال
مسلم: ورواه
الأشجعي عن
سفيان الثوري،
عن الأسود بن
قيس، عن شقيق
بن عقبة، عن
البراء بن
عازب. قال:
قرأناها مع
النبي صلى
الله عليه
وسلم زمانا.
بمثل حديث
فضيل بن مرزوق.
{208}
Bize İshâk b. İbrâhim
El-Hanzalî rivayet etti. (Dediki): Bize Yahya b. Adem haber verdi. (Dediki):
Bize Fudayl b. Merzûk, Şakîk b. Ukbe'den, o da Berâ' b. Azib'den naklen rivayet
etti. Bera' şöyle demiş: Şu ayet (yani) :
Namazlara ve ikindi
namazına devam edin! âyet-i kerimesi İndi. Biz de onu Allah'ın dilediği kadar
okuduk; sonra Allah, onu nesh etti. Müteakiben :
(Namazlara ve orta
namaza devam edîn!) âyet-i kerimesi nazil oldu.
Bunun üzerine Şakîk'in
yanında oturan bir adam, Şakîk'a: Öyle ise bu orta namazı; ikindidir, dedi.
Berâ':
— Ben onun nasıl nazil
olduğunu ve Allah'ın onu nasıl nesh ettiğini sana haber verdim; Allah bilir.»
dedi.
Müslim der ki: Bu hadîsi
Eşcaî dahî, Süfyân-ı Sevri'den, o da Esved b. Kays'dan, o da Şakîk b. Ukbe'den,
o da Berâ' b. Azib'den naklen rivayet etti. Berâ':
«Biz o âyeti, Nebi
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ile birlikde bir zaman okuduk» diyerek, Fudayl b.
Merzûk'un hadîsi gibi rivâyetde bulunmuş.
İzah:
Yukarki rivayetlerin
her biri, orta namazın ikindi olduğuna delâlet etmektedir. Yalnız Hz,. Âişe
hadîsinde ikindi namazı orta namaz üzerine atfedilmişdir. Ma'tûf ile ma'tûfun
aleyhin başka başka şeyler olması lâzım geldiğine bakarak Şâfiîyye ulemâsından
bâzıları: «Orta namaz ikindi değildir.» demişlerse de, Nevevî: «Şazz kırâetle
ihticâc edilemez; ona Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in hadîsi hükmü
de verilemez. Çünkü bu kırâeti nakleden, onu Kur'ân diye nakletmişdir. Kur'ân
ise ancak biricmâ' tevatürle sabit olur. Mezkûr kıraatin Kur'ân olduğu sübût
bulmayınca hadîsliği de sabit olmaz.» diyerek Şafiî mezhebinin bunu kabul
etmediğini beyân etmişdir.
«Salât-ı Vüstâ» yâni
orta namazdan murâd ne olduğu taa ashâb-ı kiram zamanından beri ulemâ arasında
ihtilaflı bir mes'eledir. Ashâb-ı kiramdan Alîyyü'bnü Ebî Tâlib, îbni Mes'ûd,
Ebu Eyyûb El-Ensârî, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Abbâs, Ebu Saîd-i Hudrî ve
Ebu Hureyre (Radiyallahû anhûm) hazerâtı ile Tabiînden Hasan-ı Basrî, İbrâhîm
Nehaî, Katâde, Dahhâk, Kelbî ve Mukaatil, mezhep imamlarından Ebu Hanîfe, Ahmed
b. Hanbel, Dâvûd-u Zahirî, îbnü'l-Münzir ve daha başkaları: «Orta namaz
ikindidir.» demişlerdir. Tirmizî, sahabe ve onlardan sonra gelen ulemânın
ekserisinin buna kaail olduğunu söyler.
Şâfiîler'den Mârûdî:
«İmam Şafiî 'nin mezhebi de budur. Çünkü bu bâbdaki hadîsler sahîhdir. Şafiî
'nin orta namaz sabah namazıdır; demesi ikindi hakkındaki sahîh hadisleri
duymadığı içindir. Onun mezhebi hadîse tâbi olmakdır.» diyor.
Ulemâdan bir cemaata
göre orta namazdan murâd sabah namazıdır. Bu kavil ashâb-ı kiramdan
Ömerü'bnü'l-Hattâb, Muâz b. Cebel, Abdullah b. Abbâs, Abdullah b. Ömer ve Câbir
(Radiyallahû anhûm) ile Tabiînden Atâ',
kerime, Mücâhid, Rabî' b. Enes ve mezhep imamlarından Mâlik b. Enes ile imam
Şafiî ve diğer Şâfiiyye ulemâsından naklolunmuşdur. Yine ulemâdan bir taifeye
göre; orta namazdan murâd öğledir. Onlar bu kavli Zeyd b. Sabit, Usâmetü'bnü
Zeyd, Ebu Saîd-i Hudrî, Âişe ve Abdullah b. Şeddâd (Radiyallahû anhûm) hazerâtından
nakil etmişlerdir. Bir rivayetde Ebu Hanîfe (Rahimehullah)'ın kavli de
budur.
Kabisatü'bnü Züeyb:
«Orta namazdan murad, akşamdır.» demiş, daha başkaları yatsı olduğunu söylemiş;
bir takımları müphem olarak beş vakit namazdan biridir; demişlerdir. Hattâ
Kaadi İyâz'ın rivayetine göre: «Orta namazdan murâd beş vaktin hepsidir.
diyenler olmuşdur. Cum'â namazı olduğunu iddia edenler de vardır.
Nevevî diyor ki: «Bu
kavillerin içersinde sahîh iki kavil vardır. Onlar da ikindi ile sabahdır. En
sahih kavil, orta namazdan murâd ikindi ile sabahdır. En sahih kavil, orta
namazdan murâd ikindi olduğunu bildiren rivâyetdir. Çünkü bu bâbdaki hadîsler
sahîhdir...»